जलशुद्धिकरणयन्त्राणि, जलशुद्धिकरणयन्त्राणि इति अपि ज्ञायन्ते, तेषां संरचनात्मकसंरचनायाः आधारेण आरओ (Reverse Osmosis) रिवर्स असमोसिसजलशुद्धिकरणं, अल्ट्राफिल्टरेशनझिल्लीजलशुद्धिकरणं, ऊर्जाजलशुद्धिकरणं, सिरेमिकजलशुद्धिकरणं च इत्यादिषु वर्गीकरणं कर्तुं शक्यते

सामान्यतया, विपरीत-अस्मोसिस-जलशुद्धिकरणेषु ५-चरणीय-छनन-प्रक्रियायाः उपयोगः भवति । यथा अधोलिखिते चित्रे दर्शितम् : १.

सरलतया अस्य तकनीकीसिद्धान्ते मुख्यतया दबावमापकेन चालितस्य झिल्लीपृथक्करणस्य छाननप्रौद्योगिक्याः उपयोगः भवति । एषा प्रौद्योगिक्याः उत्पत्तिः १९६० तमे दशके अभवत्, प्रारम्भे तस्य उपयोगः वायु-अन्तरिक्ष-संशोधनार्थं भवति स्म । यथा यथा प्रौद्योगिक्याः निरन्तरं विकासः अद्यतनः च भवति तथा तथा क्रमेण गृहेषु उपयोगाय अनुकूलितः अभवत्, अधुना विविधक्षेत्रेषु व्यापकरूपेण प्रयुक्तः अस्ति ।

आरओ विपरीत-अस्मोसिस-झिल्लीयाः छिद्र-आकारः नैनोमीटर्-स्तरः (१ नैनोमीटर् = १०^-९ मीटर्) इव लघुः भवति, यः केश-धातुस्य व्यासस्य एक-लाख-भागः भवति, नग्ननेत्रेण च अदृश्यः भवति जीवाणुः, विषाणुः च तस्मात् ५००० गुणाधिकः भवति । निश्चितदबावेन H2O अणुः आरओ झिल्लीद्वारा गन्तुं शक्नोति, यदा तु स्रोतजलस्य अकार्बनिकलवणाः, भारीधातुआयनाः, कार्बनिकपदार्थाः, कोलाइड्, जीवाणुः, वायरसाः, अन्ये च अशुद्धयः आरओ झिल्लीद्वारा गन्तुं न शक्नुवन्ति एतेन पारगम्यशुद्धजलं अभेद्यसान्द्रजलात् कठोररूपेण पृथक् भवति, एवं जलशुद्धिप्रयोजनं सिद्ध्यति ।

आरओ रिवर्स असमोसिस् जलशुद्धिकरणाः शुद्धजलं उत्पादयन्ति यत् बोतलजलस्य तुलने ताजातरं, अधिकं स्वच्छं, सुरक्षितं च भवति । जलब्राण्ड्-कृते तेषां विस्तृतप्रयोगाः सन्ति: जलस्य सेवनं प्रत्यक्षतया वा पेयस्य कृते उष्णं वा कर्तुं शक्यते, अस्मिन् विषये सर्वाधिकं प्रमुखं वैशिष्ट्यम् अस्ति यत् केतली वा विद्युत् केतली वा पुनः स्केल न करिष्यन्ति पाकार्थं शुद्धजलस्य उपयोगेन भोजनं अधिकं स्वच्छं भवति, अधिकं स्वादिष्टं च भवति; शुद्धजलेन स्नानेन त्वचातः अशुद्धयः दूरीकृताः, त्वचां आर्द्रीकरणं, प्राकृतिकं सौन्दर्यप्रभावं च प्राप्तुं शक्यते; जलशुद्धिकरणयन्त्राणां, शुद्धिकरणयन्त्राणां च जलं आर्द्रकर्तृणां, वाष्पलोहस्य, सौन्दर्ययन्त्राणां च इत्यादीनां लघुयन्त्राणां कृते आवश्यकं जलं प्रदातुं शक्नोति, तत्र कष्टप्रदः स्केलः न भविष्यति एतस्य प्रौद्योगिक्याः उपयोगेन जलशुद्धिकरणसाधनेन निर्मितं जलं हिमनिर्माणयन्त्रैः सह प्रयुक्ते सति गन्धं विना स्फटिकस्पष्टानि हिमघटानि निर्माति

सम्प्रति समाजे एकः दावोऽस्ति यत् "RO reverse osmosis water purifiers इत्यनेन मानवशरीरस्य कृते लाभप्रदानि सर्वाणि खनिजानि छानयन्ति, तथा च उत्पादिते शुद्धजलस्य खनिजाः न सन्ति, ये अतिसेवनार्थं न उपयुक्ताः, यतः एतेन रिकेट्-रोगः भवितुम् अर्हति ."

चीनी रोगनियन्त्रणनिवारणकेन्द्रस्य पर्यावरणस्वास्थ्यसम्बद्धोत्पादसुरक्षासंस्थायाः शोधकर्तुः ई ज़ुएली इत्यस्य मते प्रथमदृष्ट्या अस्य दावस्य किञ्चित् योग्यता दृश्यते, परन्तु सावधानीपूर्वकं विश्लेषणं कृत्वा वैज्ञानिकदृष्ट्या निराधारः इति ज्ञायते

सः व्याख्यायते यत् मानवशरीरे जलस्य भूमिका अस्ति : 1. आहारपाचनं, 2. पोषकद्रव्याणां परिवहनं, 3. रक्तसञ्चारः, 4. अपशिष्टस्य उत्सर्जनं, 5. शरीरस्य तापमानस्य नियमनम्। वयं कदापि न श्रुतवन्तः यत् वैद्यः रोगी कस्मैचित् पोषणस्य विटामिनस्य च अभावे पोषकद्रव्याणां पूरकत्वेन जलं पिबितुं उपदेशं ददाति।

मानवशरीरं जलात् ये पोषकाणि खनिजाणि च निष्कासयति तेषां भागः केवलं १% भवति, यदा तु ९९% पोषकाणि खनिजाः च धान्येभ्यः, फलेभ्यः, शाकेभ्यः, कुक्कुटात्, अण्डेभ्यः, दुग्धेभ्यः च प्राप्यन्ते, न तु जलात्

यथा - मोलिब्डेनमः मानवहृदयस्नायुः कृते लाभप्रदः भवति । यदि जलद्वारा पर्याप्तं मोलिब्डेनम प्राप्तुम् इच्छति तर्हि तेषां प्रतिदिनं १६० टन जलं पिबितव्यं स्यात्, परन्तु आलूकं वा मुष्टिभ्यां खरबूजबीजं वा खादित्वा शरीरस्य मोलिब्डेनमस्य आवश्यकता पूरयितुं शक्यते

अपि च, दुग्धस्य एकस्मिन् चषके १२०० कपजलं यावत् कैल्शियमं भवति, एकस्मिन् पौण्ड् गोमांसस्य ८३०० कपजलं यावत् लोहं भवति, संतरेण रसस्य एकस्मिन् चषके ३२०० कपजलं यावत् विटामिनं भवति अतः पोषकद्रव्याणां अभावयुक्ताः जनाः केवलं भोजनद्वारा एव पूरकं कर्तुं शक्नुवन्ति, न तु जलस्य माध्यमेन ।

अपि च जले विद्यमानाः कार्बनिकधातुः मनुष्यशरीरेण प्रत्यक्षतया अवशोषितुं न शक्यते । एतानि धातुः अवशोषितानां पशूनां वनस्पतिनां वा खाद्यभागानाम् सेवनेन एव मानवशरीरं तान् अवशोषयितुं शक्नोति ।

किं वयं कदापि श्रुतवन्तः यत् कस्यचित् कस्यचित् विटामिनस्य अभावः जलपानेन पूरकं कर्तुं उपदिष्टः भवति? नहि! प्रदूषणात् स्वच्छता शतगुणा श्रेष्ठा। अल्पपोषप्राप्त्यर्थं मलिनजलपानं अविवेकी ।